Rosnąca presja ze strony rynku wynikająca z działań konkurencji wykreowała konieczność podnoszenia sprawności organizacji przy jednoczesnym poszukiwaniu narzędzi umożliwiających zmniejszenie kosztów. Zwiększenie skuteczności działania firm odbywa się głównie na drodze podnoszenia poziomu obsługi klientów i optymalizacji zapasów. Z tego względu ważne jest stosowanie odpowiednich strategii gospodarki zapasami.
Do istotnych strategii zarządzania zapasami należy zaliczyć:
strategię Just in Time (JiT),
strategię Just in Sequence (JiS),
strategię ECR,
strategię VMI,
strategię Quick Response.
Zarządzanie zapasami pozostaje sensem istnienia łańcucha dostaw, powodem, tak wielkiej uwagi jest zainteresowanie się zmniejszeniem poziomu zapasów w całym łańcuchu dostaw. W wielu firmach zapasy są pierwszym lub drugim, co do wielkości składnikiem aktywów. Zapasy w wielu firmach pozostają inwestycją podobną do inwestycji w sprzęt, wysokie koszty są również związane z utrzymywaniem zapasów.
Just in Time (JiT)
Just in Time to filozofia produkcji oparta na planowej eliminacji marnotrawstwa i ciągłym zwiększaniu produktywności. Obejmuje skuteczną realizację wszystkich zadań produkcyjnych potrzebnych do wytworzenia wyrobu końcowego, począwszy od projektowania, a na dostawie skończywszy i dotyczy wszystkich etapów przetwarzania, od surowca do gotowego produktu. Najważniejsze zasady filozofii JIT to utrzymanie zapasów na minimalnym, niezbędnym poziomie, ciągłe podnoszenie jakości w dążeniu do całkowitego wyeliminowania defektów, skracanie czasów realizacji przez redukcję czasów rozruchu, długości kolejek i rozmiarów partii, stopniowe doskonalenie samych operacji oraz minimalizacja kosztów przestrzegania wymienionych zasad. Filozofia just in time znajduje zastosowanie we wszystkich formach działalności produkcyjnej, produkcji jednostkowej, seryjnej i powtarzalnej oraz w wielu przedsiębiorstwach usługowych.
Just in Time jest koncepcją kształtowania relacji przedsiębiorstwa z dostawcami, odbiorcami oraz pracownikami. Opiera się na dwóch głównych założeniach:
eliminacji wszystkiego, co nie podnosi wartości produktu lub usługi z punktu widzenia ostatecznego odbiorcy,
dążeniu do efektywnego wykorzystania zasobów.
Efektem stosowania tej koncepcji jest koncentracja przedsiębiorstwa na zaspokajaniu potrzeb klientów, partnerska współpraca z dostawcami, zmniejszenie zapasów, zwiększenie elastyczności działania, poprawa jakości, włączenie pracowników w procesy podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów.
Podstawą modeli Just in Time są cztery postulaty:
zerowe zapasy,
krótkie czasy cyklu dostawy,
częste dostawy,
wysoka jakość dostarczanych surowców lub komponentów.
Zastosowanie narzędzi JiT pozwala redukować lub całkowicie eliminować różne przypadki marnotrawstwa, takie jak:
utrzymywanie zapasów,
marnotrawstwo nadprodukcji,
marnotrawstwo czasu, energii i kapitału spowodowane niekorzystną lokalizacja dostawców,
straty wynikające z niewłaściwych relacji z dostawcami i odbiorcami,
marnotrawstwo materiałów oraz straty wynikające z ponownej obróbki, defektów i zwrotów dostaw,
marnotrawstwo wynikające z nadmiernej biurokracji i realizacji procesów, które nie dodają nowej wartości do wytwarzanych produktów lub usług.
Do głównych narzędzi strategii Just In Time (JiT), które pozwalają na eliminację marnotrawstwa należy zaliczyć:
system planowania i sterowania przepływem produkcji - KANBAN,
racjonalizacja przezbrojeń - SMED,
usuwanie przyczyn braków - POKA-YOKE.
Korzyści wynikające z zastosowania strategii Just in Time to między innymi:
obniżenia kosztów,
wzrost zysków,
wzrost rentowności firmy,
zredukowanie nadprodukcji,
lepsze wykorzystanie kapitału ludzkiego,
skrócenia cykli dostaw,
pełne wykorzystanie zasobów,
ograniczenia biurokracji,
zminimalizowanie ilości odpadów,
podwyższenie poziomu obsługi klienta,
poprawa organizacji i wydajności pracy.
Jako niewątpliwą zaletę stosowania Just in Time wymieniłbym jeszcze poprawę jakości produkcji. Bowiem aby stosować metodę w całym procesie – nie mogą pozostawać braki lub powinno ich być mało. Dzięki niej powstały i rozpowszechniły się inne metody wspomagające, wykorzystywane w produkcji, takie jak Total Quality Management czy Six Sigma.
Należałoby się zastanowić czy metoda ma wady i kto ponosi ich koszty? Paradoksalnie słabości Just in Time tkwią w jej zaletach. Aby prowadzić produkcje według jej zasad, potrzebna jest standaryzacja. Oznacza to zmniejszenie różnorodności wyrobów. W czasach wzrastających oczekiwań dotyczących indywidualizacji produktów może to oznaczać dla producenta utratę konkurencyjności. W systemie JiT poziom magazynowanego minimum wyznaczany jest przez historię zapotrzebowania. Wymaga to bardzo dokładnych prognoz i analiz dotyczących terminu i ilości materiałów potrzebnych do produkcji. W przypadku kiedy zapotrzebowanie wzrasta powyżej planowanego, zapasy topnieją i mogą wystąpić poważne problemy z zaspokojeniem potrzeb klientów. W prognozowaniu nie wszystko da się przewidzieć a system JiT jest bardzo podatny na zdarzenia losowe. Panuje przekonanie, że wdrożenie Just in Time jest poprawa elastyczności działań przedsiębiorstwa. Niestety nie jest to prawda. Przedsiębiorstwo może osiągnąć wysoka efektywność, ale jego elastyczność maleje.
Pozostałe strategie zarządzania łańcuchem dostaw pozwolę sobie omówić w kolejnej części.
Pozdrawiam serdecznie
Radosław Bugaj
© Radoslaw Bugaj - kopiowanie i udostępnianie tylko za zgodą autora.